7 Mars 2025

Perandoria romake në shekullin e IV po kalonte një revolucion kulturor, ku njerëzit duhej të zgjidhnin midis krishterimit dhe paganizmit. Paganët dhe të krishterët kishin zakone të ndryshme midis njëri-tjetrit.

Por çfarë imazhi do të kishte Evropa dhe Bota nga mesjeta deri më sot nëse krishterimi nuk do të kishte ekzistuar ose do vazhdohej të përndiqej.

Disa zakone nuk do të ndryshonin për shkak se njerëzit e sotshëm i ruajnë që nga Roma e Lashtë, por shumë gjëra nuk do të kishin ndodhur në historinë njerëzore.

Mitraizmit një fe orientale do të triumfonte e cila kishte fituar popullaritet të madh mes legjionarëve romakë.

Mitraizmi kishte ritet e veta iniciuese dhe tematika të ngjashme me krishterimin, si sakrifica për shpëtimin e njerëzimit. Por për shkak të natyrës së tij të fshehtë dhe ekskluzivitetit, mitraizmi nuk kishte potencialin për të bërë ndjekje në masë si krishterimi.

Krishterimi do të mbetej një sekt i vogël monoteist, ndërsa bota politeiste vazhdon të adhurojë Jupiterin, Odinin dhe perënditë e tjera. Pa një aleancë mes Kishës dhe shtetit, antisemitizmi mesjetar dhe Inkuizicioni Spanjoll nuk do të ekzistonin, duke ndryshuar në mënyrë dramatike historinë sociale dhe fetare të Evropës.

Një krishtërim i margjinalizuar do të kishte ndryshuar rrënjësisht historinë e artit. Pa kishat madhështore dhe ikonografinë e shenjtorëve, qytetet do të ruanin simbolet e kulteve pagane, me tempuj monumentale kushtuar perëndive si Jupiteri.

Një nga ndryshimet më të vogla, por simbolike, është festimi i 25 dhjetorit. Nëse krishtërimi nuk do të kishte triumfuar, ne ende do të festonim këtë datë, por jo si Krishtlindje. Për romakët, kjo ishte dita e lindjes së Sol Invictus (Diellit të Pamposhtur), që festohej menjëherë pas Saturnalias.